از زمان شیوع همه‌گیری کووید19، جمعیت‌شناسان درباره این سؤالات در حال بررسی و تحقیق هستند؛ آیا الگوهای مرگ‌ومیر بین مناطق و گروه‌های سنی و جمعیتی متفاوت است؟

آیا این همه‌گیری و پیامدهای اقتصادی آن بر پویایی جمعیت در آینده تأثیر خواهد گذاشت؟ و نحوه این تأثیرگذاری چگونه خواهد بود؟ در این مقاله، مهم‌ترین نتایج حاصل از این بحران که تاکنون توسط انجمن جمعیت‌شناسی اروپا مشخص شده است و همچنین نکات مربوط به روندهای مهم و اساسی که باید در ماه‌های آینده مورد توجه قرار گیرند، بررسی و مرور می‌شوند.

ساختار جمعیتی به عنوان عامل تعیین کننده شیوع کووید19: 

از آنجا که همه‌گیری کووید 19 در سراسر جهان گسترش یافته است، استدلال بر این است که کشورهایی با افراد سالخورده زیاد، احتمالا با سختی و مشکلاتی مواجه خواهند شد. با درنظرگرفتن ساختار سنی کشورها، می‌توان حداقل در مرحله اولیه منحنی اپیدمی، حجم موارد بحرانی را برای کمک به برنامه‌ریزی درخصوص تعداد تخت بیمارستان و پرسنل پزشکی مورد انتظار، پیش‌بینی کرد. دیوید و همکارانش (2020) با استفاده از هرم‌های جمعیتی، نحوه ارتباط متقابل ساختار سنی جمعیت با نرخ بالای مرگ‌ومیر ناشی از کووید 19 را نشان داده‌اند. آنها با ثابت نگه‌داشتن شیوع بیماری در 10 درصد و تنها با استفاده از نرخ مرگ‌ومیر ویژه سنی ناشی از این بیماری، نشان دادند كه میزان بالای مرگ‌ومیر ناشی از کووید 19 به‌دلیل ساختار سنی در میان جوامع متفاوت است. آنها در مطالعه خود، کشور ایتالیا را که دارای جمعیت سالخورده (با 23 درصد بالای 65 سال) است با جمعیت نسبتا جوان کره‌جنوبی و همچنین کشور برزیل (دارای جمعیت پیر) را با نیجریه (جمعیت جوان) که هر دو کشور حجم جمعیتی مشابهی دارند، مقایسه کردند و متوجه شدند که کشور برزیل و ایتالیا به‌دلیل ساختار سنی سالخورده، تلفات بیشتری در‌مقایسه‌با کره‌جنوبی و نیجریه بر‌اثر این بیماری متحمل شدند. شواهد اولیه بیماری نشان می‌دهد که مرگ‌و‌میر ناشی از کووید 19 در بین گروه‌های خاص قومی، میان مردان و افراد با یک یا چند بیماری هم‌زمان زمینه‌ای، بیشتر است. ساختار سنی جمعیت نیز دقیقا با عوامل آسیب‌پذیر دیگر (به عنوان مثال آموزش، وضعیت اقتصادی، سبک زندگی و وضعیت مسکن، شرایط از پیش موجود و چند بیماری هم‌زمان زمینه‌ای) ارتباط دارد.

روابط بین‌نسلی و سیستم‌های مراقبتی

علاوه بر ساختار سنی، توجه به نحوه تعامل گروه‌های سنی مختلف در جوامع برای شناخت دقیق شیوع ویروس مهم است. الگوهای اقامتگاه مشترک و ساختار سنی خانوارها اهمیت زیادی دارد. اگرچه در ایجاد این تفاوت‌ها، سنت‌ها و آداب منطقه‌ای نقش دارند، اما عوامل ساختاری نیز در این اختلافات تأثیرگذار هستند. به عنوان مثال، در جوامعی مانند ایالات‌متحده، نشان داده شده که اقامتگاه مشترک و ارتباطات بین‌نسلی از اجزای تشکیل‌دهنده استراتژی‌های کاهش فقر هستند. این به آن معناست که مردم نمی‌توانند به‌راحتی به دلایل اقتصادی شبکه‌های اجتماعی خود را کنار بگذارند حتی اگر این امر آنها را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قرار دهد. موگی و اسپیکر، 2020؛ بالبو و همکاران، 2020 شواهدی ارائه داده‌اند که نشان می‌دهد شهرهایی که مردم روابط اجتماعی قوی‌تری دارند، تعداد بیشتری از موارد کووید 19 مشاهده شده است. جمعیت‌شناسان با ترکیب مدل‌های منحنی همه‌گیری این بیماری با مدل‌های شبکه‌های اجتماعی، شبیه‌سازی‌هایی را ارائه داده‌اند تا نشان دهند که چگونه تعامل‌های مختلف شبکه اجتماعی بین افراد مشابه ساکن در جوامع نزدیک و به‌هم‌پیوسته می‌توانند در کاهش تدریجی قرنطینه و تعطیلی عمومی کمک کنند. ما همچنین می‌دانیم که در بین گروه‌های خاص مهاجران، اقامتگاه مشترک و روابط بین‌نسلی قدرتمندی وجود دارد. در نتیجه، این گروه‌ها ممکن است حتی در کشورهایی که به‌طور کلی مراقبت بهداشتی نهادینه شده است، بیشتر از دیگران مبتلا به این بیماری شوند. وضعیت مسکن، فضا و مکان در این خصوص تأثیرگذار هستند و می‌توانند تفاوت‌هایی را ایجاد کنند. تفاوت بین مراقبت‌ها در خانه سالمندان و مراقبت‌های خانگی هنوز مشخص نیست. اگرچه به‌نظر می‌رسد خطر ابتلا به این بیماری در مراقبت‌های مؤسسه‌ای زیاد است، اما مراقبت در خانه به‌شدت بستگی به امکانات و زیرساخت‌های بهداشتی و از همه مهم‌تر تراکم اعضای خانواده، شبکه‌های اجتماعی و حمایت‌های همسایه‌ها دارد. بررسی بیشتر درباره نقش تمهیدات مراقبت‌های خصوصی تحت اشکال مختلف مدل‌های خانوادگی و هم‌خانگی و در مراحل مختلف دوره زندگی (به عنوان مثال برای افراد بیوه) ممکن است به شناسایی خطرات احتمالی برای سلامتی و نیازهای مراقبتی در زمان شیوع این نوع همه‌گیر‌ی‌ها در آینده کمک کند.

کووید 19 چه تأثیری بر  روندهای جمعیتی می‌گذارد؟

یکی از اهداف مهم جمعیت‌شناختی تعیین کمیت تأثیر تعداد موارد فوت ناشی از بیماری کووید 19 بر روند مرگ‌ومیر و امید زندگی در اتحادیه اروپاست. اکنون به‌دلیل کیفیت داده‌ها، نبود اطلاعات و مشکلات زمان‌بندی، تعیین میزان این تأثیر به‌سختی امکان‌پذیر است. حتی در بهترین نظام‌های ملی ثبت‌احوال، ثبت دقیق موارد فوت تا هفته‌ها با تأخیر انجام می‌شود. با وجود توصیه‌های مشروح سازمان بهداشت جهانی (WHO)، شیوه انجام آزمایشات برای کووید‌19و علل شناسایی فوت در کشورهای اروپایی، بسیار متفاوت است. تحقیقاتی توسط چند تیم جمعیت‌شناسی انجام شده ازجمله مؤسسه مطالعات جمعیتی فرانسه در حال جمع‌بندی و هماهنگ‌سازی داده‌ها به‌صورت آنلاین، همراه با تحلیل تعداد موارد مرگ‌ومیرهای ثبت‌شده ناشی از بیماری کووید 19 به تفکیک جنس، گروه سنی و محل فوت، همراه با مستندات دقیق از نقاط ضعف و قوت داده‌هاست. در انستیتوی تحقیقات جمعیت‌شناسی ماکس پلانک، تیم دیگری در حال جمع‌آوری تعداد موارد فوت ناشی از بیماری کووید 19 به تفکیک گروه سنی و جنس تا حد امکان برای بسیاری از کشورها و بخشی از جمعیت با ویژگی‌های خاص است. آنها شاخص‌ها و گروه‌های سنی را هماهنگ‌سازی می‌کنند تا داده‌ها در بین کشورها و مناطق قابل مقایسه باشد. نتایج اولیه تیم انستیتوی ماکس پلانک که توسط نیویورک‌تایمز در تاریخ 27 آوریل منتشر شد، نشان می‌دهد افراد بیشتری در سال 2020 نسبت به سال‌های گذشته فوت می‌کنند.
اقامتگاه مشترک و روابط بین‌نسلی غالبا به‌عنوان یک حمایت اجتماعی و دارایی تلقی می‌شود. اما در مورد این بیماری همه‌گیر فعلی، این رفتارها به یک تهدید بالقوه تبدیل شده‌اند. با توجه به این واقعیت که بسیاری از افراد جوان بدون علامت هستند، تماس زیاد بین‌نسلی در برخی از جوامع، ممکن است منجر به گسترش سریع‌تر این ویروس شود. برخی از جمعیت‌شناسان می‌گویند که گسترش سریع کووید 19 در ایتالیا به خاطر تماس زیاد بین‌نسلی، به ویژه در مورد مسافران جوان از شهر میلان که به روستاهای خود سفر می‌کنند، بوده است. برخی دیگر از این جمعیت‌شناسان چنین استدلال می‌کنند که تعطیلی مدارس و توصیه برای جلوگیری از تماس بین افراد جوان با افراد سالخورده، اهمیت اعتماد به جایگاه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها را برای مراقبت از کودکان در بسیاری از کشورها به چالش کشانده است.
مطالعات منتشرشده تاكنون پاسخی برای این سؤال «که آیا الگوهای طولانی‌مدت اقامت مشترک و تماس بین‌نسلى به‌دلیل شیوع بیماری همه‌گیر کووید 19، تغییر خواهند یافت؟» ارائه نکرده است. ثانیا شواهد نشان می‌دهد که هرچه افراد در بین نسل‌ها بیشتر آموزش می‌بینند، فاصله فیزیکی بین والدین و فرزندان بزرگ‌ترشان به‌دلیل تحرک شغلی افزایش پیدا می‌کند، در عین حال، منابع آموزشی و اقتصادی بیشتر دلالت بر این دارد که کودکان می‌توانند از راه‌های مختلف از والدین خود بهتر حمایت کنند. تأثیر بیماری همه‌گیر کووید 19 بر باروری (زادوولد) نشان می‌دهد در ایام شیوع بیماری همه‌گیر، از یک طرف، شاهد کاهش دسترسی به روش‌های لقاح آزمایشگاهی هستیم و از طرف دیگر، برای سقط جنین در چندین کشور، گزینه‌های کمتری وجود دارد. با توجه به پیامدهای طولانی‌مدت بحران ویروس کرونا، بیشتر جمعیت‌شناسان انتظار دارند که میزان باروری کاهش یابد، زیرا تحقیقات قبلی نشان می‌دهد که احتمال کمتری وجود دارد که در دوره‌های بی‌ثباتی، افراد در فکر فرزندآوری باشند. جنیفر جانسون، جمعیت‌شناس، در مصاحبه‌ای که در روزنامه نیویورک‌تایمز داشت، استدلال می‌کند: «بسیاری از افراد در سنین باروری قبلا نگران آینده خود بودند و اکنون ممکن است با بی‌کاری روبه‌رو شوند. این نوع دلهره و اضطراب برای فرزندآوری مساعد نیست». به خاطر بسته‌شدن مرزها، جریان‌های مهاجرت بین‌المللی (فرامرزی) تا حد زیادی به پایان رسیده است. این شامل تحرک چرخشی و مهاجرت دائمی بیشتر با پیامدهای مهم آن از جمله وجود بازار کار و روابط خانوادگی مهاجران است. همچنین این بیماری باعث شده است که بسیاری از کشورها دیگر پناه‌جویان را نپذیرند. اینکه چگونه روندهای مهاجرت در طولانی‌مدت تحت تأثیر بیماری همه‌گیر کووید 19 قرار خواهد گرفت، هنوز مشخص نیست. بحران اقتصادی که در حال حاضر در حال وقوع است، ممکن است منجر به کاهش جریان مهاجرت به اروپا شود. اگرچه پدیده‌های اجتماعی هرگز سیاه و سفید نیستند، اما دلایلی وجود دارد که انتظار می‌رود این پدیده‌ها روند متناقضی داشته باشد. مطالعات قبلی نشان داده است که بهبود نسبی اقتصادی در تصمیم‌گیری درباره مهاجرت اهمیت دارد. علاوه بر این، با توجه به اینکه شیوع این بیماری ابتدا در مناطق بزرگ شهری رخ می‌دهد، در نتیجه افزایش مهاجرت از مناطق شهری به روستاها در برخی کشورها، فشارهای جدیدی را ایجاد می‌کند.

توصیه‌های سیاستی:

- بیماری همه‌گیر کووید 19 اهمیت مقابله مؤثر با نابرابری‌های اجتماعی و بهداشتی در اروپا را برجسته می‌کند.
-ارزیابی‌های سیاست پساهمه‌گیری در مورد گسترش و تأثیر اقدامات قرنطینه و تعطیلی عمومی، باید شامل یک تحلیل کامل باشد که فراتر از شاخص‌های بهداشتی است و شامل سن و ساختارهای خانوادگی، الگوهای اقامت مشترک، خصوصیات فردی مانند وضعیت اقتصادی، اجتماعی و... نیز می‌شود.
-بحث و گفت‌وگوهای عمومی در طول بحران، میزان زیادی از عدم اطمینان را در فرایندهای تصمیم‌گیری نشان داده است. علاوه بر مشاوره موردی که در طول هر نوع بحران مورد نیاز است، به یک سیستم نظارت دائمی‌تر مبتنی بر شواهد جمع‌آوری‌شده در مورد مسائل مربوط به سلامت جمعیت و فراتر از آن نیز نیاز است. همکاری نزدیک با کارشناسانی از سازمان‌های پژوهشی، سیاستی‌، اقتصادی و اجتماعی برای غلبه بر تفکر جزیره‌ای، ضرورت دارد.
-سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داده‌ها برای درک و شناخت عمیق نسبت به این همه‌گیری و توسعه آن و همچنین پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت آن برای جمعیت‌های اروپایی ضروری است.
منبع: مجله جمعیت و سیاست شماره 25 می‌‌2020

ترجمه طه نوراللهی و حسام خدامرادی

منبع :روزنامه شرق